Dan maar egoïstisch

Vandaag ga ik impopulaire dingen zeggen. Ik denk ik waarschuw ff, dan ben je voorbereid dat er een ongezouten “Janneiaans” blog aan zit te komen. 😉 Niet omdat ik graag ongenuanceerd wil zijn (love nuance), maar omdat ik denk dat de boodschap simpelweg niet aankomt als hier te licht over gedacht of gesproken wordt.

“Ze stond altijd voor iedereen klaar.” is iets wat velen graag op hun grafsteen lijken te willen hebben, later. Of op z’n minst dat anderen dat over ze zeggen als ze er niet meer zijn. “Goh, die Janne, die stond toch echt altijd voor iedereen klaar he.”

We spreken erover alsof het iets positiefs is, alsof een nobel iemand die áltijd voor anderen klaarstaat en continu in dienst van anderen leeft het voorbeeld is dat we allen moeten volgen. Alsof dat het streven moet zijn, of erger nog: alsof dat het toonbeeld is van een goede vrouw. Klinkt dat al heel erg jaren 50? Welkom in 2021 waarin nog steeds een enorm deel van de jaren 50 leeft in onze huidige maatschappij en denkbeelden.

Nou, je voelt ‘m al aankomen: zo hoef ik niet herinnerd te worden. Sterker nog, zo zál ik waarschijnlijk ook niet herinnerd worden. Het is volgens mij ook echt tijd dat we stoppen die leugen te voeden en een nieuw narratief creëren.

Laat ik maar gelijk de angel eruit halen: natúúrlijk is het fantastisch om er voor anderen te kunnen zijn en om klaar te staan wanneer een dierbare je bijvoorbeeld nodig heeft. Natuurlijk mag je graag een luisterend oor bieden, natuurlijk is empatisch zijn niets slechts en natuurlijk ben je graag een goede vriendin en partner en dochter en moeder en nicht en collega en en en…

Maar daar zit juist gelijk de crux: we vinden balans, de middenweg, het grijze gebied heel lastig. We leven vaak zwart-wit en in alles of niets. En op dit vlak gaan vrouwen (ja, ik chargeer in dit blog even flink) vaak voor ‘alles’. ALTIJD voor iedereen klaar staan. Er altijd zijn. Nooit nee zeggen. Altijd helpen. De beste álles zijn.

…nooit eens voor zichzelf kiezen.
…zichzelf continu wegcijferen
…hun eigen behoeftes niet bevredigen, of sterker nog, niet eens wetend wat die eigen behoeftes dan zijn.
…geen grenzen stellen. (En ook hier: wat zijn mijn grenzen überhaupt?)

Uit angst om egoïstisch gevonden te worden.
Uit angst om zich schuldig te voelen over ‘nee’ zeggen en hun eigen tijd en behoefte ‘boven’ dat van een ander te stellen.

Maar weet je? Dan maar liever egoïstisch.

Want wat is er precies nobel aan om continu voor anderen klaar te staan als je dat vooral doet – stiekem diep van binnen – om aardig gevonden te worden? Om je nodig en gewenst en onmisbaar te voelen?
Om erkend en gevalideerd te worden als mens, als moeder, als dochter, als partner?
Om jezelf goed genoeg te voelen en je eigenwaarde dus te verlenen uit hoeveel je er voor ánderen bent?
Om gezien te worden.
Om gezien te worden als ‘iemand die altijd voor anderen klaar staat’.
Indirect sta je dus niet eens steeds voor anderen klaar omdat je zo’n groot hart hebt en hen aan de lopende band wílt helpen, maar omdat het een patroon is geworden waar JIJ je goed door voelt. (Read that again.)

Maar wanneer sta je voor jezelf klaar?
Wanneer help je jezelf?
Wanneer is het tijd voor jou?
Wanneer laad JIJ op?
Wanneer zijn JOUW behoeftes, grenzen en dromen belangrijk?
Wanneer is het een keer tijd om te zeggen vandaag ben ik er voor mezelf en dat is al meer dan genoeg?
Bovendien: wanneer vraag JIJ eigenlijk om hulp van anderen? Of is dat dan weer ‘zwak’?

Je durft je (diepste) zelf niet onder ogen te komen

Door continu voor anderen klaar te staan en jezelf weg te cijferen ben je niet nobel bezig. Je bent misschien zelfs wel bezig met ontwijkend gedrag. Je eigen gevoelens en emoties vermijdend. Je eigen problemen aan de kant schuivend. Je eigen diepste wensen en verlangens verstoppend. Want die zijn pas echt spannend om recht in de ogen aan te kijken… want dáár kun je op ‘falen’. Anderen helpen? Appeltje eitje. Doen we ff. Komt niet te dichtbij. Maar jezelf helpen? Er echt voor jezelf zijn? Jezelf écht diep van binnen door en door leren kennen? Jezelf geven wat je nodig hebt? Dat is doodeng.

Het is niet nobel om je eigen leven on hold te zetten, in naam van anderen helpen.
Het is niet nobel om er zelf aan onderdoor te gaan, omdat je anderen niet wilt laten vallen.
Het is niet nobel om een oververmoeide moeder te zijn met een kort lontje en een kleine wereld, omdat je nou eenmaal álles voor de kinderen wilt doen en vindt dat je het allemaal zelf moet doen, ook nog.

Het is angst!
Angst voor het onbekende.
Angst voor ‘wat zullen ze over me denken?’
Angst voor afwijzing.
Angst voor falen.
Angst om gezien te worden als egoïst.

Stop met je te verschuilen achter druk zijn met anderen.
Wat zou er gaan gebeuren als je voor jezelf zou gaan kiezen? Zonder je te verantwoorden, zonder dat alleen maar ‘tussen de bedrijven door’ te doen, zonder jezelf ervoor te excuseren? Hoe zou je leven er dán uit kunnen zien?

Want laten we eerlijk zijn: egoïsme is soms prima en zelfs noodzakelijk, want aan je eigen welzijn denken is onmisbaar om te kunnen bestaan en overleven. Een ander hoeft niet altijd voor te gaan. We hebben een bijzonder negatieve associatie bij het woord ‘ego’, terwijl dat simpelweg ‘ik’ betekent. En wat is er nou mis met ‘ik’? We vinden het toch ook niet egoïstisch om te eten? Of te slapen? Of mag je alleen aan jezelf denken als het een eerste levensbehoefte is?

“Egoïsme (uit het Latijn en Grieks: ego, εγω, ik), ook wel ikzucht of zelfzucht, is een menselijke eigenschap waarbij iemand streeft naar eigen voordeel en geluk met verwaarlozing van de belangen en het geluk van anderen.” – Wikipedia

Dat klinkt misschien ‘slecht’ en dat is ook wat we hebben geleerd. “Niet zo egoïstisch zijn.” Maar dat wat je nu doet, juist een ander continu het voordeel geven en jezélf verwaarlozen om de belangen en het geluk van anderen voorop te stellen, is het tegenovergestelde. En er zit iets tussenin. Je kunt autonoom leven, de vrijheid ervaren om je eigen keuzes te maken (ja, ook in JOUW voordeel, je gelooft het niet ;-)) en nog steeds anderen helpen. Maar niet langer ten kóste van jezelf.

Soms zal je moeder het jammer vinden dat je niet komt eten, omdat jij nu even behoefte hebt aan alleen zijn.
Soms zullen je kinderen je missen wanneer je er niet bent, omdat jij een carrière hebt en naar je werk moet (wílt!) en omdat je af en toe ook even iets voor jezelf mag doen. Ja, echt.
Soms zal je collega moeten overwerken en kun (en hoef) jij dat niet te voorkomen door te helpen, omdat je zelf al genoeg op je bordje hebt.
Soms gaat je eigen leven even voor dat van een ander. Net als dat dat van een ander soms even voor dat van jou gaat.

Er is een bepaalde balans nodig. Een gezonde balans die (op dit moment) bij je past. En bij je huidige leven past, want ook dat kan veranderen en in fases verschillen. En als dat een balans is waarbij je wel goed voor jezelf zorgt maar ook veel klaar staat voor anderen, prima! Als jij daar gelukkig van wordt en dat belangrijk voor je is, dan is dat een autonome keus. Maar misschien heb jij juist een balans nodig waarin je vooral even bekommert om je eigen leven en behoeften, en alleen af en toe klaarstaat voor anderen wanneer dat echt nodig is. Je staat klaar wanneer je daar de mentale ruimte voor hebt, of de fysieke energie. En dat moet OOK prima zijn. Ook dat is een autonome keus (en soms simpelweg hartstikke noodzakelijk voor je gezondheid en welzijn). Respecteer die keuzes van elkaar. Respecteer verschillende behoeften. Respecteer verschillende grenzen. En zie in dat het ook een kwestie is van het privilege hebben om de ruimte te hebben er voor ánderen te zijn.

Je bent geen betere vrouw als je er altijd voor iedereen bent.
Je bent geen mindere vrouw als je er vooral voor jezelf bent.
We zijn allemaal even veel waard.

Janne

P.S.1 In het begin van het blog zei ik dat ik niet herinnerd wil en zál worden als iemand die altijd voor anderen klaar stond. Ik hoop dat je nu inziet dat de nadruk ligt op ‘altijd’. Want ik weet dat ik op ontzettend veel momenten in mijn leven heb klaargestaan voor anderen. Maar, dat ik ook ontzettend veel heb klaargestaan voor mezelf. Het kan hand in hand gaan. Ik wilde vooral even een statement maken 😉

P.S.2 Wat was de laatste keer dat jij je egoïstisch voelde? En waarom? Laat het hieronder weten in de comments. Natuurlijk hoop ik ook dat je wat aan dit blog hebt en mag je me dat ook altijd laten weten. Zo weet ik waarover ik meer kan schrijven 🙂