Hoe ga je om met teleurstelling?

De eerste teleurstelling op dit gebied is inmiddels alweer 2 jaar geleden. Ons werd verteld dat het fertiliteitstraject waar wij in stapten, in ons geval PGD (Preimplantatie Genetische Diagnostiek, ook wel embryoselectie), jaren zou gaan duren. Alleen al het maken van de test die daarvoor nodig was, kon 1,5 tot 2 jaar duren. Daarna zouden we nog moeten starten met het ivf/icsi gedeelte: wat ook jaren kán duren. (Als je helemaal niet thuis bent in deze termen: is ook niet nodig in dit artikel. Don’t worry.) Wanneer je er eigenlijk al over uit bent dat je een kindje wilt, voelt iedere dag die langer duurt, lang. Dat te horen krijgen voelde dan ook als een klap in het gezicht, zelfs al wisten we ergens best dat zo’n traject lang zou gaan duren. Maar zó lang?

De teleurstellingen die een medische molen voor een kindje met zich meebrengt stapelen vaak gigantisch op. Afgelopen maandag nog, kregen we te horen dat er wéér geen terugplaatsing van ons embryo’tje mogelijk was. Weer niet een stapje dichterbij een mogelijke zwangerschap. Het was de zoveelste teleurstelling van velen.

Jij kent ongetwijfeld weer andere teleurstellingen.

Ze komen in alle kleuren en maten, groot en klein:

• Je had je enorm verheugd op een rondreis door Indonesië, maar toen kwam Corona…
• Je gaat morgen op een oh-zo-leuke date, maar komt er net achter dat je favoriete broek in de was zit;
• Je had je ingeschreven voor een toffe dansles, maar krijgt te horen dat ze vol zitten;
• Je bent afgewezen voor die geweldige vacature, terwijl je je heel goed voelde over je sollicitatiegesprek;
• Je partner had (voor de zoveelste keer) beloofd dat hij aan X zou denken, maar was het toch wéér vergeten;
• Je verheugde je op een fijn samenzijn met je familie, maar het eindigde in bonje;
• Je hebt net de deuren geopend van je nieuwe bedrijf, maar er komen veel minder klanten dan je had gedacht;
• Je had mega veel behoefte om met die goed bewaarde chocoladereep op de bank te ploffen, maar 1: je favoriete serie was prompt afgelopen en 2: je kids hadden de chocolade gevonden en compleet verorbert (dit is echt een hels scenario, begrijp je);

…afijn, ik kan nog wel even doorgaan. We worden vaak genoeg teleurgesteld in een mensenleven. Dat zijn soms hele grote, levensveranderende dingen. En soms hele kleine, bijna onbenullige dingen. En toch zijn ze weer nét even vervelend. Weer een teleurstelling verwerken. Het ongemak wegslikken. Weer een change of plans. Weer niet helemaal hoe je het voor je zag, en hoe je het had gewild of gehoopt.

Dat doet pijn, is irritant, en geeft discomfort. Soms maakt het je boos. Soms verdrietig.

Maar hoe ga je daar nou mee om?

Om even terug te komen op ons persoonlijke voorbeeld: in een fertiliteitstraject (en ongetwijfeld op vele andere gebieden net zo) zijn de teleurstellingen vaak zo groot dat ze echt heel moeilijk te relativeren zijn. Het is geen kwestie van ‘ach joh, houd hoop’ (want het komt niet altijd goed) of ‘even de schouders eronder’ (want vaak heb je er gewoon weinig invloed op). Soms is het een tijdelijke teleurstelling, waardoor je nóg langer moet wachten. Soms is het zelfs een definitieve teleurstelling.

Er is geen teleurstelling hetzelfde. En dus is er ook geen eenduidig antwoord op of oplossing voor.

Sowieso: wat voor de een werkt, werkt niet voor de ander. Omdat wij zo open over ons traject zijn op sociale media, krijgen we ook veel goedbedoelde tips en adviezen. En dan bedoel ik Echt. Heel. Veel. Ze variëren enorm: van linksom tot rechtsom en alle richtingen daartussenin. Iedereen geeft tips en ook peptalks vanuit hun eigen ervaring en/of opvattingen. Zo heeft de een de ervaring dat toen ze het ‘loslieten’, ze ‘ineens’ zwanger waren. De ander heeft juist de ervaring dat vooral veel hoop houden en positief denken zin heeft. Of dat acupunctuur en baarmoedermassage hielpen bij de innesteling van het embryo. Weer iemand anders zegt vooral ‘sterkte’ en ‘pas goed op jezelf’… want die heeft de ervaring dat je soms nou eenmaal niet zwanger raakt. Ongeacht alle geprobeerde en toegepaste tips.

Het is moeilijk om dicht bij jezelf te blijven en te weten: wat helpt mij nou in dit geval? Wat heb ik nou nodig? Maar dat is wel de enige juiste vraag die je jezelf kunt stellen wanneer je moet dealen met een bepaalde teleurstelling. Wat heb JIJ nodig. Niet de buurvrouw, je vriendin die voor álles tips heeft, of Arie op de hoek met de ervaring dát……. Nee.

Jij.

De verschillende fases van verandering

Want zelfs wanneer 10 mensen exáct hetzelfde meemaken, reageren ze daar vaak nog steeds állemaal anders op. We zijn nou eenmaal andere mensen met een andere belevingswereld, andere ervaringen en andere behoeften. Vaak is er wel een soort volgorde of richtlijn te vinden in de fases die je kunt doorlopen wanneer je plots moet omgaan met een verandering (want feitelijk is een teleurstelling simpelweg een ‘verandering’, maar dan eentje waar je niet op had gehoopt. Daar zit dus mogelijk ook een stuk verwachtingsmanagement – gaan we het later over hebben.)

Wát jouw verandering ook inhoudt, iedereen (her)kent de 4 verschillende fases waar je doorheen kunt gaan. Net als de seizoenen. Deze 4 fases zijn ‘shock’, ‘emotie’, ‘erkenning’ en ‘acceptatie’. Ze lopen niet in een logische en natuurlijke curve, maar gaan soms kriskras door elkaar heen en kunnen elkaar afwisselen.

Shock: Wow. What just happened? Je kunt het wellicht allemaal nog niet bevatten. Je voelt je overwhelmed en het kan nog niet echt een plekje vinden.

Emotie: Het overvalt je ineens: je bent verdrietig. Of boos. Of voelt je ongemakkelijk, of ‘verdoofd’ en kunt juist moeilijk bij je gevoel komen.

Erkenning: Dit is de nieuwe realiteit, hoe ga je het nu aanpakken? Op welke aspecten heb je wél invloed en wat kan je actief doen? Erkenning is de tussenfase die je van ‘emotie’ naar ‘acceptatie’ brengt. Je beseft dat het oude voorbij is en het nieuwe je nieuwe realiteit is.

Acceptatie: Wanneer je de situatie neemt zoals hij is. Dit betekent niet per se dat je de oude situatie niet prefereert, of blij bent met de verandering. Wel betekent het dat je weet dat dit nu eenmaal je realiteit is en that’s that. Wat kan jij doen om het beste uit deze nieuwe situatie te halen?

Ben je aanbeland bij fase ‘acceptatie’, maar merk je dat de emoties toch weer hoog oplopen? Heb je het gevoel dat je ‘wordt teruggegooid’ in fase 2? Dat kan, en is hartstikke normaal. Zeker bij ingrijpende, plotselinge en levensveranderende gebeurtenissen. De mens is geen compleet rationeel of logisch wezen, we zijn geen robots.

Je emoties onder ogen komen

Je gevoelens zijn er nou eenmaal en alle gevoelens en emoties zijn ongevaarlijk en normaal. Maar herken en érken je je emoties ook werkelijk? Of probeer je ze weg te stoppen, te vermijden, te verdoven? Emoties werkelijk (door)voelen is een soort taboe. We worden al vroeg geleerd niet te gevoelig te zijn, gewoon onze tranen te drogen, onze schouders eronder te zetten en door te gaan. Verdrietig zijn is ‘niet nodig’, boos zijn ‘niet oké’. Maar ook té blij zijn is ‘overdreven’ en jaloezie is ‘slecht’.

Gewoon doorgaan

Wil je gewoon stoïcijns doorgaan na een grote en ingrijpende teleurstelling? Of wil je niet te overdreven focussen op die tientallen kleine veranderingen die zich in de afgelopen weken, maanden of jaren hebben gemanifesteerd? Heb je je gevoel zo enorm weggeduwd, dat je niet eens echt weet hoe je je ergens bij voelt?

Zonder emoties kunnen we nooit tot acceptatie komen

Het lullige daarvan is, dat we juist door ‘gewoon door te gaan’, nooit werkelijk leren accepteren. Acceptatie is pas mogelijk als je alle fases hebt doorlopen, inclusief je werkelijke gevoel en de échte, rauwe en intense emoties die daar soms bij kunnen komen kijken.

Je bent écht niet de enige die dit het moeilijkste onderdeel vindt. Als je het liefst de brok in je keel wegslikt, je tranen wegknippert, je vuisten balt om je woede te onderdrukken en iedere keer als de emotie de kop weer opsteekt, Netflix aanzet of op je telefoon gaat scrollen om er maar niet aan te hoeven denken. De realiteit is dat we simpelweg niet geleerd hebben om te dealen met onze emoties. Dat merken we bij bijna alle members in onze Guide your Mind community. Vandaar dat we daar ook regelmatig coachen op dit onderwerp.

Waar heb je (wél) invloed op?

Dat je je emoties de ruimte geeft en werkelijk onder ogen leert komen, hoeft niet te betekenen dat je er daarna in blijft hangen. Is de teleurstelling waar je je nu druk om maakt iets wat blijvende impact maakt, of valt dat eigenlijk wel mee? Heel vaak blijven we vooral (te) lang hangen in gepieker over de dingen waar we niét wat aan kunnen doen. Die we niet kunnen veranderen. Waar we géén invloed op hebben. We focussen niet bewust op de dingen waar we wél invloed op hebben, omdat we zo vastzitten in ons hoofd.

“Proactive people focus their efforts in the Circle of Influence. They work on the things they can do something about.” – Stephen Covey

They work on the things they can do something about. Het klinkt en is zo logisch: je wéét dat je niks kan veranderen aan het weer, en toch ben je geneigd erover te klagen wanneer je teleurgesteld bent in het (Nederlandse?) klimaat. Het is te koud. Het is te nat. Het is te warm. Het regent. Sneeuwt. En dan hebben we het nog niet over de files, of het feit dat avocado’s weer duurder zijn geworden, of dat er nog steeds maar 24 uur in een dag zitten. Aaaargh. Wat een ellende: right?

Welke recente teleurstellingen in je leven kun je werkelijk wat aan doen? Zijn het dingen die je kunt terugdraaien? Zijn er keuzes die je kunt maken die iets aan de situatie veranderen? Of zijn het allemaal, stuk voor stuk, dingen die je hoofd bezetten maar eigenlijk onvermijdelijk en onveranderbaar zijn?

Je kunt het weer niet veranderen. Dat het van de zomer is overgegaan in de herfst is iets wat totaal buiten jouw cirkel van invloed ligt. Echter is het wél mogelijk om je zomerkleding op te bergen en een lekkere trui in de kast te leggen. Het is wél mogelijk om je paraplu af te stoffen en mee te nemen als je de deur uit gaat. Het is wél mogelijk om een nieuwe route uit te proberen wanneer je weet dat er altijd files op een bepaalde weg staan. Wat kun je WEL doen?

Maar ja, lekker makkelijk gezegd…

Dit alles gaat niet zo makkelijk op voor bijvoorbeeld de teleurstelling in een fertiliteitstraject waar je simpelweg geen invloed op hebt. Op het cruciale stuk in ieder geval niet. In dat geval is vooral het volgende nodig:

• Je emoties onder ogen komen en ze er laten zijn. En/of kijken wat je er voor nodig hebt om ze er te laten zijn, bijvoorbeeld een goed gesprek met een vriendin, of even compleet mogen ventileren bij je partner, of een zielige film die vanzelf de tranen oprakelt die je zo ver had weggestopt.
• Vervolgens actief op zoek gaan naar dingen waar je wél zelf iets mee kan/invloed op hebt, dat kunnen kleine dingen zijn waar je blij van wordt, die je afleiden, die je een gevoel van zingeving of betekenis geven terwijl je ondertussen moet dealen met ‘wachten op…’.
• En wederom… ventileren. Ventileren. Ventileren. Journalen is mijn persoonlijke favoriet. Dat is een fancy woord voor schrijven in een dagboek, of op je laptop, of desnoods op een stuk toiletpapier, boeit mij niet 😉 als je maar van je af schrijft. (In mijn geval doe ik dat dus juist veel online, in blogs/op social media.) Van je af praten mag natuurlijk ook. Probeer vooral niet alles in je eentje te verwerken, of juist alles weg te stoppen. Is niet nodig en ook niet helpend op langere termijn.
• Ik zeg het nog maar een keer: ontdekken wat JIJ nodig hebt. Dat kan zijn het lezen van positieve verhalen, heel hoopvol zijn en visualiseren, of juist realistisch zijn en volledig beseffen dat het ook een andere kant op kan gaan. Misschien heb je vandaag het een nodig, en morgen het ander. Dat kan. You’re human.

En dan, als laatste:

Een stukje verwachtingsmanagement

We hebben soms zelf niet eens door dat we ergens op ingesteld zijn. Je denkt misschien ergens zonder verwachtingen in te gaan, maar zodra het resultaat X of Y is, ben je teleurgesteld. Waarschijnlijk omdat je toch diep van binnen juist Q of Z verwachtte. Het kan helpen om vooraf heel helder naar je verwachtingen te kijken en in ieder geval te wéten wat ze zijn, zodat je minder in de war bent en/of beter op ze kan anticiperen wanneer het moment daar is. In grootse levensveranderende momenten heeft dit niet zoveel zin en weet je zelf ook wel wat je verwacht en hoopt en wenst. In kleine dingen kan het wel degelijk te helpen minder stellige verwachtingen te hebben, en wellicht kritisch te analyseren of het nodig is om bijvoorbeeld anders of realistischer naar dingen te kijken.

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat je maar géén verwachtingen meer moet hebben (dat is vaak de eerste tip die je krijgt wanneer je vraagt hoe je met teleurstelling moet omgaan) want dat is niet mogelijk. Nogmaals: we zijn geen robots. We zijn mensen. Mensen willen nou eenmaal dingen. Verwachten nou eenmaal van alles. Dat is oké. En teleurstellingen zijn onvermijdelijk. Ik hoop echter dat ik je met dit artikel wat handvatten heb gegeven om jezelf er niet in te verliezen. Overigens kunnen veranderingen (ook al stellen ze je in eerste instantie teleur) natuurlijk ook positief uitpakken: dat moet nog even gezegd worden. Sowieso bouw je er vaak veerkracht mee op. Weerbaarheid. Maar soms snap je achteraf ook niet meer dat je het ooit anders had gewild. Niet altijd. Maar het komt voor.

Weet je… Je mag er zijn. Linksom of rechtsom.
Ik hoop dat je dat onthoud.

Liefs,

Janne.

PS: Welke teleurstellingen heb jij onlangs te verwerken gekregen? Je mag het altijd met ons delen in een reactie op dit blog. Iets met #gedeeldesmart… en wellicht ook weer herkenbaar voor anderen. En heb je iets aan dit artikel gehad? Natuurlijk vind ik dat ook heel tof om te horen hieronder!

PS2. 21 december gaan de deuren van het mindset membership Guide your Mind weer open en we gaan iets aanbieden wat we nog nooit eerder hebben gedaan. Wil jij voor een belachelijk betaalbaar bedrag per maand aan de slag met onderwerpen als:
*dealen met gevoelens
*omgaan met verandering
*perfectionisme
*geleefd worden
*balans vinden
*positief denken

..en nog veel meer? (plus coaching & community!) Dan wil je hierbij zijn. Trust me. 21 december. ❤️