Hoe kom ik van mijn schuldgevoel af?
Schuldgevoel kan je van binnen opvreten.
Ik weet er alles van.
Als moeder.
Maar ook al voordat ik moeder was.
Toen ik mijn boek schreef (Wat nou als het ook anders kan?) was het denk ik wel op zijn hevigst. Ik probeerde eerst mijn boek-schrijf-dagen te plannen tijdens mijn werkdagen, maar dat was simpelweg niet genoeg. Een boek heb je nog niet zomaar even geschreven, bleek 😅
Daarom besloot ik mezelf een aantal weekenden in een hotel op te sluiten. Met rust om me heen. Met eten en drinken binnen handbereik.
Just me, my laptop en… m’n knagende schuldgevoel :’)
Want man oh man, wat voelde dat egoïstisch en rot tegenover mijn zoon. Mijn man. Iedereen die me “nodig had”.
Totaal niet terecht. Maar het vóélde wel heel echt.
Een stuk uit mijn boek:
Schuldgevoel is iets wat je er gratis bij krijgt wanneer je moeder wordt: na de eerste bevalling verandert je hormoonhuishouding structureel, waardoor je bijvoorbeeld gevoeliger bent voor babygehuil, maar ook sneller ongerust kunt zijn en alert bent op wat er met kinderen gebeurt, al dan niet als gevolg van jouw acties.
Helaas is schuldgevoel op een moment als in mijn voorbeeld volledig nutteloos, omdat de uitkomst van dat wat je doet hoe dan ook hetzelfde is; of jij je er nou schuldig over voelt terwijl je het doet, of niet.
De enige manier waarop schuldgevoel nuttig kan zijn, is wanneer je het de volgende keer dan ook werkelijk anders doet. Meestal is dat geen optie (nou ja, je hebt áltijd een keus, maar meestal heeft die andere optie om andere redenen weer niet de voorkeur) en is het ook niet per se nodig. Je voelt je in gevallen zoals deze schuldig omdat je denkt dat het hoort (wat voor moeder zou ik zijn als ik me níét schuldig zou voelen?), omdat je eigenlijk zou willen dat het anders was (maar dat is het niet) en omdat je ergens nog niet volledig hebt geaccepteerd dat het is wat het is. En dat zijn dingen waar je – gelukkig – aan kunt werken.
Compleet nutteloos
Sommigen beweren dat schuldgevoel altijd compleet nutteloos is, wat ik onzin vind. We doen als mensen weleens iets verkeerd, en het feit dat we een geweten hebben (en ons dus weleens schuldig voelen), onderscheidt ons van de psychopaten. Je rot voelen om iets wat je wel of niet hebt gedaan is heus niet altijd een waste of time: bijvoorbeeld als je daardoor besluit het de volgende keer beter, tactischer of handiger aan te pakken, dan is dat de winst. Althans, als je het daarna ook kunt loslaten en het schuldgevoel kwijt bent. Soms is dit wel zo, maar meestal niet. Indien je het dan nog steeds niet goed genoeg vindt en je jezelf schuldig blijft voelen, hoe goed je het ook probeert te doen, dan is het eerder een ‘het is nooit genoeg’- of ‘ik ben niet genoeg’-probleem dan een ‘ik voel me schuldig om iets wat ik verkeerd heb gedaan’-ding.
Nooit goed genoeg
Het is een ‘nooit goed genoeg’-mentaliteit die je ongelukkig maakt, niet per se het kortdurende schuldgevoel. Want weet je: schuldgevoel komt en gaat. Net als alle andere gedachten, emoties, gevoelens. Net als wolken die voorbijdrijven.
Dus wat doe ik wanneer ik dit gevoel ervaar?
- Ik onderzoek waarom ik me schuldig voel.
Doe ik iets verkeerd? Is er iets wat ik werkelijk zou moeten veranderen? Of voel ik me enkel schuldig omdat ik denk dat het hoort, of omdat iemand anders me dat probeert aan te praten? (‘Je gaat toch niet zo lang weg zonder je kind?’) - Dan onderzoek ik of ik er iets aan kán (en wil) veranderen.
Heb ik een keus? Wat is het alternatief? Wil ik het eigenlijk wel anders doen, ben ik echt bereid een verandering door te voeren of wil ik alleen maar dat mijn huidige keus beter voelt? Wat gebeurt er als ik dit niet doe? (Of juist wel doe, afhankelijk van de context.) - Vervolgens ga ik iets veranderen. Óf de situatie, óf mijn perceptie van de situatie.
Is er een beter alternatief en ben je bereid om het anders te doen? Dan kun je jezelf ook nog afvragen of je iemand excuses verschuldigd bent omdat je voor diegene tot nu toe niet het juiste hebt gedaan.
Is er géén beter alternatief? (In de meeste gevallen willen we niet per se iets veranderen. Meestal willen we vooral dat onze huidige keuze béter voelt dan nu.) En kan het eigenlijk echt niet anders? Dan ga ik volledig voor die keus staan.En nee, dat is heus niet zo makkelijk als het klinkt. Je geest probeert je continu terug te brengen naar dat wat je (volgens jezelf, je ouders, je omgeving of volgens de maatschappij) verkeerd doet. Het is aan jou om jezelf daarna, minimaal net zo vaak, weer terug te brengen naar waarom je dit doet en waarom het onzinnig is om jezelf er schuldig over te voelen. En dat weet je ongetwijfeld heus wel, maar het werkelijk internaliseren is een tweede.
“Write hard and clear about what hurts.” — Ernest Hemingway
Ik journal me daarom, vooral op zo’n moment, helemaal suf. Hieronder vind je een journaling prompt: mooi Engels woord voor vragen die je jezelf kunt stellen en die je kunt beantwoorden over dit onderwerp.
- Zou je dit gevoel als gezond schuldgevoel of ongezond schuldgevoel categoriseren en waarom? (Voel je je schuldig over iets wat je werkelijk verkeerd hebt gedaan? Of was het iets wat buiten jouw invloedssfeer lag?)
- Indien je schuldgevoel betrekking heeft op een ander: stel je eens voor dat de situatie omgekeerd was. Jij was de ander en de ander was jou. Zou je dan vinden dat de ander zich schuldig zou moeten voelen? Zo niet, schrijf op wat je tegen diegene zou zeggen.
- Waar komt jouw schuldgevoel vandaan? Komt dit vanuit jezelf en de hoge eisen die je jezelf oplegt, of vanuit een externe bron of andere persoon (de maatschappij, je ouders, een collega)? Of komt het uit het verleden? (Bijvoorbeeld doordat je moeder zich altijd schuldig voelde als ze wegging toen je klein was, waardoor je dit hebt overgenomen, of er werd jou vroeger al schuldgevoel aangepraat: ‘Je moet wel hard je best doen, je vader kan het niet aan als je net als je broer niet afstudeert!’)
- Op welke manier kan dit schuldgevoel misschien een positieve invloed hebben? Hoe zou je het op een constructieve manier kunnen gebruiken? (Soms is dit niet mogelijk.)
- Is er iets wat je goed moet maken, of goed kunt maken? Of is je schuldgevoel eigenlijk onnodig?
- Wat kun je van deze situatie leren? Wat wil je de volgende keer, als dit gevoel om de hoek komt kijken, anders doen?
Succes met dit invullen voor jezelf (want 1 ding blijft zeker: als je er niet actief iets mee doet gaat het je ook niet helpen) en laat ons hieronder weten wat voor jou het meest helpend was! Dat is waardevol voor ons, anderen (herkenbaarheid!) én voor jezelf.
Schuldgevoel is ook een module binnen het maandthema “Balans vinden” in ons membership Guide your Mind. Wil je daar meer over weten? Lees hier alles over ons maandelijkse Mindset Membership.